شخصیت رجالی علی بن ابی حمزه بطائنی و اعتبار روایات او

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

دانش آموخته پسا دکتری فقه و اصول، استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی موسسه آموزش عالی پارسا

چکیده

علی بن ابی حمزه بطائنی از راویان کثیر النقلی است که در ابتدا صحیح المذهب و از وکلا و راویان مورد اعتماد امام موسی کاظم(ع) بوده است. وی پس از شهادت امام موسی کاظم (ع) به انگیزه مال اندوزی، امامت امام رضا(ع) را نپذیرفت و در این مورد معتقد بود که امام موسی کاظم(ع) غیبت را گزیده است. بزرگان رجالی در اخذ به روایات این راوی که دو دوره کاملاً متفاوت زمانی را سپری نموده است، اختلاف نظر دارند. گروهی وی را به شدت ضعیف دانسته و حاضر به پذیرفتن روایات وی نشدند در حالی که گروه دیگر روایات دوران استقامت وی را پذیرفتند. در این مقاله پس از بررسی ادله این دو گروه در نهایت با تعمق و تحلیل دقیق این مسئله، صحت قول دوم مبنی بر اعتبار روایات منقول از بطائنی در دوران استقامت نتیجه گرفته می شود.

کلیدواژه‌ها


-        ابن غضائرى، احمد بن‌ابى عبدالله. (بی‌تا). الرجال، بی جا: بی نا؛
-        انصاری، مرتضى بن‌محمد امین. (1415ق). کتاب الطهارة، قم:کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى؛
-        بحرالعلوم، سید مهدى. (1405ق). الفوائد الرجالیة، تهران: مکتبة الصادق؛
-        بهبهانى، محمد باقر بن‌محمد اکمل. (1417ق). حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی؛
-        _____. (بی‌تا). تعلیقة علی منهاج المقال، بی نا: بی جا؛
-        جزائرى، سید نعمة الله. (1408ق). کشف الأسرار فی شرح الاستبصار، قم: مؤسسة دار الکتاب؛
-        حر عاملى، محمد بن‌حسن. (1418ق). رسالة فی الغناء، قم: نشر مرصاد؛
-        حسینی عاملى، سید جواد بن‌محمد. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم: دفتر انتشارات اسلامى؛
-        حلّى، احمد بن‌محمد اسدى. (1407ق). المهذب البارع، قم: دفتر انتشارات اسلامى؛
-        حلّى، حسن بن‌على بن‌داود. (1383ق). رجال ابن داود، تهران: انتشارات دانشگاه تهران؛
-        حلّى، علامه، حسن بن‌یوسف بن‌مطهر اسدى. (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة، قم: مؤسسه امام صادق(ع)؛
-        _____. (1381ق). خلاصة الأقوال، نجف: منشورات المطبعة الحیدریة؛
-        _____. (1413ق). مختلف الشیعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى؛
-        _____. (1412ق). منتهى المطلب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة؛
-        حلّى، محمد بن‌حسن بن‌یوسف. (1387ق). إیضاح الفوائد، قم: مؤسسه اسماعیلیان؛
-        حلّى، نجم الدین جعفر بن‌حسن (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر، قم: مؤسسه سید الشهداء(ع)؛
-        خواجویی، محمد اسماعیل. (1414ق). تعلیقات بر مشرق الشمسین ، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة؛
-        سمعانی، ابوسعد. (بی­تا). الانساب المشجره، بی نا: بی جا؛
-        شب زنده دار، محمد محمدی. درس خارج اصول، مقرر: سید مجتبی حسین نژاد، نسخه خطی؛
-        _____. درس خارج فقه الطهارت، مقرر: سید مجتبی حسین نژاد، نسخه خطی؛
-        شبیری زنجانى، سید محمد جواد. (1429ق). توضیح الأسناد المشکلة فی الکتب الأربعة، قم: دار الحدیث؛
-        _____. (1419ق). کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز؛
-        طباطبایی، سید على بن‌محمد. (1418ق). ریاض المسائل، قم: مؤسسه آل البیت(ع)؛
-        _____. (1409ق). الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى؛
-        طبرسی، فضل بن‌حسن. (1417ق). اعلام الوری، قم: موسسه آل بیت(ع)؛
-        طوسى، ابو جعفر محمد بن‌حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة؛
-        _____.  (1427ق). رجال الطوسی، قم: دفتر انتشارات اسلامى؛
-        _____. (بی‌تا). الفهرست، نجف: المکتبة الرضویة؛
-        _____. (1417ق). العدّة فی اصول الفقه، قم: چاپخانه ستاره؛
-        _____. (1411ق). الغیبة، قم: دار المعارف الإسلامیة؛
-        _____. (1387ق). المبسوط، تهران: المکتبة المرتضویة؛
-        عاملى، ابو جعفر محمد بن‌حسن. (1419ق). استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار، قم: مؤسسه آل البیت(ع)؛
-        عاملى، جمال الدین حسن بن‌زین الدین. (1418ق). معالم الدین، قم: مؤسسة الفقه للطباعة و النشر.
-        عاملى، زین الدین بن‌على. (1421ق). رسائل الشهید الثانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامى؛
-        _____. (1420ق). روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر تبلیغات اسلامى؛
-        _____. (1410). الروضة البهیة، قم: کتابفروشى داورى؛
-        _____. (1413ق). مسالک الأفهام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة؛
-        عاملى، محمد بن‌حسین. (بی‌تا). مشرق الشمسین، قم: منشورات مکتب بصیرتی؛
-        عاملى، محمد بن‌حسین. (بی‌تا). مشرق الشمسین، قم: منشورات مکتب بصیرتی؛
-        عرفانیان، غلامرضا. (بی‌تا). الحلقة الثانیة من مشایخ الثقات، بی جا، بی نا؛
-        علوی عاملى، میر سید احمد. (بی‌تا). مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار، قم: مؤسسه اسماعیلیان؛
-        قمّى، محمّد بن‌على بن‌بابویه. (1415ق). المقنع، قم: مؤسسه امام هادى(ع)؛
-        قهبایی، عنآیت‌الله بن‌علی. (بی‌تا).  مجمع الرجال، بی جا: بی نا؛
-        کاشانى، ملا حبیب الله شریف. (1428ق). منتقد المنافع فی شرح المختصر النافع - کتاب الطهارة، قم: دفتر تبلیغات اسلامى؛
-        کشّى، ابو عمرو محمد بن‌عمر بن‌عبد العزیز. (1490). رجال الکشی، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد؛
-        مامقانی، عبدالله. (بی‌تا). تنقیح المقال، بی جا: بی نا؛
-        مجلسی اول، محمد تقى. (1406ق). روضة المتقین، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور؛
-        محدث نورى، میرزا حسین. (1417ق). خاتمة المستدرک، قم: مؤسسه آل البیت(ع)؛
-        محقق داماد، سید محمد. (1401ق). کتاب الحج، قم: چاپخانه مهر؛
-        موسوی خمینى، سید روح اللّه/ (1421ق). کتاب الطهارة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره؛
-        _____. (1418ق). التنقیح فی شرح العروة الوثقى، قم: تحت اشراف جناب آقاى لطفى؛
-        _____. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره؛
-        _____. (بی‌تا). معجم رجال الحدیث، بی جا: بی نا؛
-        موسوی عاملى، محمد بن‌على. (1411ق). مدارک الأحکام، بیروت: مؤسسه آل البیت(ع)؛
-        موسوی قزوینى، سید على. (1424ق). ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى؛
-        میرلوحی سبزوارى، سید محمد هادى. (1418ق). إعلام الأحباء فی حرمة الغناء، قم: نشر مرصاد؛
-        نجاشى، ابو الحسن احمد بن‌علی. (1407ق). الرجال، قم: دفتر انتشارات اسلامى؛
-        نجفى، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.