تحلیل ماهیت تدبر در قرآن از منظر تفاسیر امامیه

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تفسیر روایی، دانشگاه قرآن و حدیث

2 دانشیار دانشگاه تهران، پردیس فارابی

چکیده

تدبر از جمله اصطلاحات مهم در ارتباط با قرآن است که در چهار آیه قرآن بر آن تأکید شده است. این اصطلاح هر چند به ظاهر معنای روشنی دارد؛ ولی دیدگاه‌های مختلفی از سوی اندیشمندان عرصه تفسیر درباره آن بیان شده است. چهار دیدگاه در میان مفسران امامیه، در مفهوم تدبر، مطرح است: 1ـ اندیشه‌ در آیات قرآن برای فهم معانی و مقاصد. 2ـ اندیشه در معانی و مقاصد آیات برای تذکر. 3ـ اندیشه در آیات قرآن برای فهم انسجام در قرآن. 4ـ اندیشه در بلاغت آیات قرآن برای فهم انسجام در قرآن. نقد و بررسی این چهار دیدگاه، ما را به دیدگاه قابل استناد به آیات قرآن در مورد «تدبر» رهنمون می‌شود. اندیشه در معانی و مقاصد آیات برای تذکر، همان معنای درست از تدبری است که قرآن، مخاطبین خود را به آن دعوت می‌کند.

کلید‌واژه‌ها: تدبر در قرآن، مفسران امامیه، ماهیت‌ تدبر در قرآن.

کلیدواژه‌ها


–          ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (1408ق). ‏روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ‏ مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی‏، چاپ اول‏؛
–          بحرانی، هاشم بن سلیمان.‏ (1416ق). البرهان فی تفسیر القرآن‏، ‏تهران: بنیاد بعثت‏، چاپ اول‏؛
–          تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد. (1410ق)‏. غرر الحکم و درر الکلم، بی‏جا: دار الکتاب الإسلامی‏، چاپ دوم؛
–          جوادی آملی، عبدالله. (1384ش). تسنیم تفسیر قرآن کریم، قم: نشر اسراء، چاپ پنجم؛
–          خویی، ‏سید ابو القاسم. (بی‏تا). البیان فی تفسیر القرآن‏، قم: موسسة احیاء آثار الامام الخوئی‏، چاپ اول؛
–          سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله. (1419ق).‏ ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، ‏ بیروت: دار التعارف للمطبوعات‏، چاپ اول؛
–          شبر، سید عبد الله. (1407 ق). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین‏، کویت: مکتبة الألفین‏، چاپ اول‏؛
–          ------------. (1412 ق). ‏تفسیر القرآن الکریم، ‏ بیروت: دار البلاغة للطباعة و النشر‏، چاپ اول؛
–          شریف رضی، محمد بن حسین. (1414ق). نهج البلاغة، قم: هجرت‏، چاپ اول‏‏؛
–          طبرسی، علی بن حسن. (1385ق). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: المکتبة الحیدریة، چاپ دوم؛
–          ---------------. (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ‏ بی‏جا: ‏انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم؛
–          طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق)‏، المیزان فی تفسیر القرآن‏، قم: جامعه مدرسین، چاپ پنجم‏‏؛
–          طوسی، محمد بن حسن. (بی‏تا). التبیان فی تفسیر القرآن، ‏ بیروت:‏ دار احیاء التراث العربی؛
–          عاملی، علی بن حسین. (1413ق)‏. الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، قم: دار القرآن الکریم‏، چاپ اول‏؛
–          کاشانی، ملا فتح الله.‏ (1336ش‏). منهج الصادقین فی الزام المخالفین‏، ‏تهران‏: کتابفروشی محمد حسن علمی‏، چاپ سوم؛
–          مدرسی، سید محمد تقی. (1419ق). من هدی القرآن، ‏ تهران: دار محبی الحسین‏، چاپ اول؛
–          مدنی، علی خان بن احمد. (1384ش). الطراز الأول، مشهد: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث‏‏، چاپ اول؛
–          مرتضی زبیدی، محمد بن محمد. (1414ق). تاج العروس، بیروت: دار الفکر‏، چاپ اول؛
–          مکارم شیرازی، ناصر. (1374ش). تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة‏، چاپ اول؛
–          ورام بن أبی فراس. (1410ق‏). مجموعة ورّام‏‏، قم: مکتبه فقیه‏، چاپ اول.