قضاوت زن در روایات
زهرا
گونه مقدم
(دانشآموخته کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق از دانشگاه قرآن و حدیث)
author
حسام الدین
ربانی
(استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه قرآن و حدیث)
author
text
article
2022
per
چکیده:قضاوت زن از دیرباز در فقه امامیه مطرح بوده است فقها در مورد پذیرش یا عدم پذیرش قضاوت زنان به ادله لفظی و غیر لفظی استناد کردهاند که از جمله این ادله روایات میباشد که این روایات شامل: روایت ابی خدیجه، لن یفلح قوم ولوا أمرهم امرأة و... است. از این رو بر اساس این روایات عدهای از فقها با قضاوت زنان مخالفت کردهاند و برداشت آنان از بعضی روایات این گونه بوده است که به دلیل ذکر واژه «رجل» در روایات زنان مجاز به عهدهدار شدن منصب قضاوت نیستند و عدهای دیگر با خدشه وارد کردن به دلیل آنان بیان میکنند: که ذکر واژه«رجل» یا هر نوع لفظی که دلالت بر مردان نماید به تنهایی نمیتواند دلیل بر انحصار جواز قضا برای مردان باشد چرا که ممکن است استعمال لفظ«رجل» از باب غلبه بوده و به همین دلیل قضاوت زنان را پذیرفتهاند و همچنین این گروه با وارد کردن خدشه در ادله روایی مخالفان، آن را قابل پذیرش ندانستهاند.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13384_aa5a228378dc2e565751584ded5ad671.pdf
اعتبارسنجی سندی-رجالی احادیث پزشکی با تأکید بر جلد دوم خصال شیخ صدوق(ره)
سید عبدالله
اصفهانی
گروه تفسیر و علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی آمل ، ایران
author
فاطمه
محمدحسینی
دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم قرآنی آمل،
author
معصومه
بهزادی
دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم قرآنی آمل
author
text
article
2022
per
کتاب «خصال» شیخ صدوق از جمله میراث گران سنگ معصومان (ع) است که همواره از سوی عالمان دین به چشم تکریم نگریسته شده است . اعتبار علمی و رجالی شیخ و ویژگی های مثبت حدیث نگاری وی ، تنوع مفادّ و ... تألیف فوق را از شاخصه های بارزی برخوردار نموده است . پرسش اساسی مقاله حاضر که به روش کیفی ، توصیفی ، تحلیلی ، نقلی و آماری نگارش یافته است ، چیستی اعتبار سنجی سندی - رجالی 53 روایت پزشکی مجلّد دوم این کتاب ، به عنوان یکی از شیوه های فهم و نقد احادیث پزشکی است. دستاورد نو آورانه مقاله حاضر کشفِ بیش از 5/78٪ « راوی ثقه » در زنجیره اسناد احادیث فوق ؛ اشتمال بر 81٪ «روایات مسند» و 48٪ «روایات موثق و صحیح» قابل پذیرش محدّثان است ، که نتیجه آن برخورداری 53 روایت طبی خصال از قوت سندی و رجالی فراوان خواهد بود.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
25
61
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13304_c2d73c631e6da0fc55e30381f052b297.pdf
نقد و بررسی کتاب «صحیح الکافی» با تکیه بر دیدگاه های انتقادی
فروغ
مرادیان
الهیات و معارف اسلامی. تهران. ایران
author
جواد
علاء المحدثین
الهیات و معارف اسلامی. تهران. ایران
author
حمیدرضا
مستفید
الهیات و معارف اسلامی . تهران . ایران
author
مریم
حاج عبدالباقی
الهسات و معارف اسلامی . تهران. ایران
author
text
article
2022
per
محمدباقر بهبودی از پژوهشگران حوزه حدیث، ضمن رد صحت کل روایات کافی، تنها کمی بیش از ربع احادیث آن را صحیح دانسته است. به گفته بهبودی، وی تمام روایات کافی را بررسی و به انتخاب احادیث صحیح بر اساس سیرۀ قدما پرداخته و حاصل این مطالعه را در کتاب صحیحالکافی بازنموده است. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽـ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ به بررسی کتاب صحیحالکافی با تکیه بر دیدگاههای ناقدان میپردازد. بر این پایه، بناست که در مطالعۀ پیش رو دریابیم اولاً، رویکردشان در برخورد با حدیث چگونه بوده است و ثانیاً، رویکرد منتقدان نسبت به کتاب صحیحالکافی، چه بوده و چه اشکالاتی بر آن وارد کردهاند. ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی تحقیق حاکی از آنست که هرچند ایشان در شناسایی احادیث صحیح، علیل و ضعیف، روشهای بدیعی ارائه نموده، اما برخی معیارهای وی مورد نقد قرار گرفته است. مهمترین انتقادات عبارتند از: روش حذف روایات، رد احادیث معاریض، تصوّر تخلیط و اضطراب در روایات، تحلیل تاریخی نامعقول، بیارزش شمردن احادیث غیر صحیح. اگرچه صاحب کتاب یادشده با طرح این معیارها سعی در جداسازی احادیث صحیح کرده، اما از آن جا که مبانی رجالی و برخی معیارهای ایشان در انتخاب صحاح با نقد جدّی روبروست، نمیتوان پذیرفت که احادیث منتخبشان، تنها احادیث صحیح باشند.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
63
91
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13311_f583996cbcfa011415245cce55a86c6c.pdf
روش های نقلی استنباط در مدرسه کلامی شیراز
محسن
احمدی
author
text
article
2022
per
در مقاله حاضر که به شیوه کتابخانهای و توصیفی گردآوری شده، روش نقلی استنباط گزارههای کلامی در مکتب شیراز بررسی شده است. مکتبی که برای مدت سه قرن یعنی قرون هشتم، نهم و دهم کانون اصلی جمعی از متفکران و بزرگانی چون میر سید شریف جرجانی، صدرالدین دشتکی، جلال الدین دوانی، غیاث الدین منصور دشتکی، محقق خفری و ... بود. در مدرسه عقل گرای شیراز، نقل با دو شرط معتبر و مثبت گزاره اعتقادی میباشد: اولاً، متواتر و یا حداقل مشهور باشد و ثانیاً، دلیل عقلی دیگری با نقل در تعارض نباشد. فقط در یک صورت با وجود معارض عقلی، نقل مقدم است و آن در جایی است که نقل اثبات کننده ضروریات دین باشد. در این مورد نقل، قطعاً مقدم خواهد بود. در روشهای نقلی استنباط، عقل، نقش خادم را در تأیید قابلیت استنباط روشهای نقلی دارد. ازجمله روشهای نقلی استفاده شده میتوان به نقل متواتر و مشهور، تمسّک به ظواهر کلام، استلزامات نقلی، اعتباربخشی نقل توسط عقل و منقولات ضروری دین اشاره کرد.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
93
108
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13312_23f5ecccc9b133565c52916067bd09ce.pdf
سنجش روایت سوزاندن زنادقه توسط امام علی(ع) در میراث روایی اهل سنّت
زهرا
خراسانی
تفسیر و علوم قرآن،دانشکده علوم قرآنی مشهد،دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم،شهر مشهد،ایران
author
محسن
دیمه کار گراب
استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن مشهد
author
text
article
2022
per
سوزاندن زنادقه توسط امامعلی(ع) از روایات جنجالبرانگیز در متون کهن روایی اهل سنّت است. عکرمه به نقل از ابن عباس گزارش میکند که امامعلی(ع)، مرتدین را سوزاند. هنگامیکه خبر به ابن عباس رسید، گفت: اگر من جای علی(ع) بودم، آنها را آتش نمیزدم. بنا بر روایتی از رسول خدا(ص) که فرمود: «مَنْ بَدَّلَ دِینَهُ فَاقْتُلُوهُ». نظر به تعدد نقل روایت مزبور در مصادر روایی و نیز تعارض آن با عصمت آن امام همام، ارزیابی آن امری ضروری به نظر مىرسد. عداوت عکرمه از خوارج با امام علی(ع)، تناقض روایت با آیات و روایات، تعارض با سیره نبوی در مواجهه با مرتدان و نیز تعارض با حکم فقهی مجازات مرتدین، در کنار ادلّه متعدد دیگر از جمله ارتکاب سوزاندن توسط برخی از خلفاء و نسبتدادن آن به امام (ع) در جهت تخریب شخصیت ایشان و نیز سرپوشی به خشونتهای آنان، عواملی هستند که احتمال جعلیبودن روایت را تقویت می کند.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
109
131
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13313_9f54055a82f6be21a8ba0b9011be1848.pdf
تحلیل روایات تفسیری فریقین پیرامون مفهوم گریۀ آسمان و زمین در آیۀ 29 سوره دخان
عبدالله
میراحمدی
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی
author
فاطمه
نصیری نصرآبادی
دانش پژوه سطح چهار حوزه علمیه رفیعه المصطفی
author
text
article
2022
per
پژوهش حاضر به روش تحلیل محتوا به بررسی روایات تفسیری فریقین درباره گریه آسمان و زمین ذیل آیه 29 سوره دخان پرداخته است. بر اساس این روایات، آسمان و زمین در مرگ مؤمنان، پیامبران، صالحان، حضرت یحیی و امام حسین(ع) گریه میکنند. در مقابل، برای موجودات خبیثی نیز چون فرعون گریه نکردند و این نشان از حقارت آنهاست. با آنکه بر پایۀ آیاتی که به هدایت موجودات اشاره دارند، تمامی موجودات دارای شعور هستند. برخی از اندیشمندان گریه موجودات فاقد شعور همچون آسمان و زمین را مشکل دانسته و آن را به گریۀ اهل آسمانها و زمین توجیه کردهاند. برخی نیز آن را تعبیری کنایی شمردهاند. برخلاف تلقّی غیر حقیقی بودن، روایات فراوانی در منابع روایی فریقین به شکل مستفیض نقل شده که بر اساس آنها، پس از شهادت امام حسین(ع) وقایعی همچون سرخی افق به هنگام طلوع و غروب خورشید رخ داد. این وقایع بر گریستن حقیقی اجزای هستی به ویژه آسمان و زمین بر امام حسین(ع) اشاره دارند. در این میان، تمامی موارد بیان شده که مفسران فریقین در مفهوم آیه ذکر کردهاند، به عنوان مصداقهای برای گریه در آیه محسوب میشود. هر چند گریۀ آسمانها و زمین بر امام حسین(ع) مصداق اتمّ تلقی میگردد.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
133
153
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13314_5e39bab15d06e1b8a5827d8b57bb2262.pdf
بررسی جلوه های بلاغت در خطبۀ قاصعۀ امام علی (ع)
صدیقه
کاشفی
علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا(س)
author
فتحیّه
فتّاحی زاده
استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س)، تهران
author
text
article
2022
per
در میان مسلمانان، نهجالبلاغه به عنوان ارزشمندترین میراث امیرمؤمنان(ع) همواره مورد توجه بوده است. این اثر، از آن جهت که یک کتاب بلاغی و در اوج فصاحت است، مورد عنایت ادیبان قرار گرفته است. در این نوشتار، یکی از خطبههای امام(ع) با نام خطبۀ قاصعه مورد تأمل قرار گرفته است. اینکه ایشان در این خطبه به چه نحو از عناصر بلاغی استفاده کرده است و دلیل این انتخاب چیست؟ از پرسشهای اصلی این پژوهش است. توجه به ساختار نحوی، ادبی و گزینش واژگان در این خطبه و تأثیر آن بر فهم کلام، استفاده از آرایههای تشبیه، استعاره، کنایه به گونهای فضای ایراد کلام را شرح میدهد. از میان این عناصر، تمرکز حضرت بر صنعت استعاره، حاکی از آن است که امام با مخاطبانی مواجه است که آگاه به بسیاری از حقایقاند؛ اما غرض ورزی آنان مانع از پذیرش حق از سوی آنان شده است؛ شرایطی که امکان صراحت در لفظ وجود نداشته و در لفافه سخن گفتن را اقتضا میکرده است. بررسی این امور علاوه بر نشان دادن گوشههایی از عظمت کلام حضرت در ارتباط برقرارکردن با مخاطب، بخوبی، نشان میدهد که روح حاکم بر زمان ایراد خطبه، دقیقاً مطابق با محیط زندگی عصر حضرت علی (ع) بوده است.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
155
176
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13315_a79b9c81cce009526a6f8a72f10b85b5.pdf
نقل به معنا در روایات؛ ملاکها و شاخصهای تشخیص
محمد
شریفی
دانشگاه مازندران
author
طاهره
کریمی
دانشجو
author
text
article
2022
per
نقل به معنا، در برابر نقل به لفظ، نقل معنای کلام، بدون تکیه بر عین الفاظِ کلام گوینده است. بیشتر روایاتی که به دست ما رسیده از همین دستهاند. به این معنا که معصوم (ع) سخنی را بیان فرموده، راوی یا راویان متعدد، پس از مدتی با توجه به توانمندی خود در درک و فهم معنای کلام، در بیشتر موارد، لفظ یا الفاظ معصوم(ع) را با لفظ یا الفاظی هممعنا، از سوی خود جایگزین کردهاند. یعنی به جای الفاظ کلام معصوم(ع)، معنای کلام ایشان را به دیگران منتقل کردهاند. به چنین روایاتی، روایات نقل به معنا گفته میشود. به دیگر سخن، روایات نقل به معنا، در واقع، بخشی از روایات مشابه با موضوع یکسانند که اطمینان به صدور آنها از یک معصوم(ع) در یک مجلس حاصل میشود. چنین روایاتی برخی منقول از یک راوی از اصحاب مباشر و بنامِ ایشانند، برخی از راویان متعددند که گاهی مستقیماً و در مواردی با واسطه از ایشان نقل شدهاند که با توجه به اتحاد یا اختلافشان در راوی، میتوان آنها را در دو قسم کلی جای داد؛ قسم اول در هر سه مؤلفهی موضوع، مرویعنه و راوی، وحدت دارند. قسم دوم در دو مؤلفهی اول، متّحد و در سومی مختلفند.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
177
204
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13316_78831e70558694abfa37be7ad61337d0.pdf
بررسی و رفع تعارض در روایات آمدن یا نیامدن نام اهل بیت (ع) در قرآن
مهدی
حیاتی
عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه شهید چمران اهواز/ اهواز/ ایران
author
قدسیه
پوراقبال
دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
author
text
article
2022
per
صیانت قرآن از تحریف از مهمترین موضوعات مورد تأکید عالمان شیعی میباشد که در ذیل آن، موضوع رفع تعارض در روایات آمدن یا نیامدن نام اهل بیت(ع) در قرآن مطرح شده است. نگارنده به بررسی دلالی و رفع تعارض دو دسته روایت که در بادی امر وجود تعارض در آنها مشهود است، پرداخته است. روایت اول، تصریح به عدم ذکر نام اهل بیت(ع) در قرآن به منظور صیانت آن از تحریف دارد و روایت دوم در ذیل آیه 50 سوره مریم اشاره به نام امام علی(ع) در تفسیر واژه «علیاً» دارد. در مواجهه با این دوگانه متعارضنما، نگارنده با ابزار کتابخانهای و روش توصیف و تحلیل مباحث به بررسی دلالی و سندی دو روایت پرداخته و مباحث این نوشتار را کشف، استخراج و به شیوه کنونی بیان نموده است. در پس چینش آیات قرآن در سورهها، اسراری نهفته است که حکایت از رعایت مهندسی دقیقی دارد. هندسهای که دو ضلع دارد: از طرفی سخن حق را باید به گوش مخاطبان برساند و از طرفی این سخن حق نباید مورد سوء استفاده، تحریف و تغییر دشمنان و بدخواهان دین خدا قرار گیرد. آیه 50 سوره مریم همین گونه است.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
205
228
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13317_be26ef8551e30e20b0c451ee840b2ac4.pdf
محدودیت تاریخی افعال پیامبر(ص) و راهکار برونرفت از آن
مهدی
مردانی(گلستانی)
استادیار پژوهشکده علوم اسلامی رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی
author
text
article
2022
per
الگوگیری از رفتار پیامبر(ص) همیشه هموار نیست و گاه بهره گیری از افعال ایشان به دلیل محدودیتهای تاریخی با دشواری همراه است. در این حال، ضرورت تأسّی به رفتار پیامبر(ص) اقتضا میکند تا راهکاری برای الگوگیری از این دست از افعال پیامبر(ص) اندیشیده شود و شیوهای برای برونرفت از محدودیّت موجود در پیش گرفته شود. موضوعی که با توصیف افعال آن حضرت پدید نمیآید و نیازمند تحلیل و پردازش متون رفتاری ایشان است. مقاله حاضر تلاش دارد تا با تحلیل و تنقیح محدودیّت تاریخی به عنوان یکی از موانع تأسّی به رفتار پیامبر(ص)، مسیر عبور از این تنگنای زمانی را بگشاید و امکان الگوگیری از افعال تاریخی پیامبر اکرم(ص) را فراهم آورد. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می دهد که با گونهشناسی روشهای تأسّی به رفتار پیامبر(ص) و کشف پیام اصلی افعال ایشان، میتوان از حصار زمانِ فعل خارج گردید و به افعال پیامبر(ص) قابلیت فرا تاریخی بخشید.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
229
250
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13319_38368e7d20a356115cd8f7550cc01f81.pdf
ابن بطریق حلّی نخستین مستدرکنویس امامیّه
مهدی
غلامعلی
استاد/دانشگاه قرآن و حدیث
author
text
article
2022
per
مستدرکنویسی، از سبکهای متداول و مهم در سبکشناخت کتب احادیث است. این سبک در بین اهل سنّت از سده چهارم رواج داشته است. مسأله این پژوهش، واکاوی آغاز این سبک در امامیّه است. بر اساس پژوهش حاضر روشن شد، حافظ ابن بِطرِیق حلّی با تدوین کتاب المُستَدرَکُ المُختار فِی مَناقِبِ وَصِیّ المُختار، نخستین حدیث پژوه امامیّه است که به سبک مستدرکنویسی روی آورد. وی این کتاب را به عنوان مستدرک کتاب پیشین خود، العُمدة، تألیف کرده است. در اصل تألیف این مستدرک توسط وی تردیدی نیست اما در این همانی اثر به واسطه ابهامات موجود در متن کتاب، جای تأمل است. براساس شواهدی در نسخه خطی، مطالب مندرج در متن، سبک ابن بطریق و مقایسه با کتاب العمدة به نظر میرسد؛ غالب متن کتاب المُستَدرَکُ المُختار موجود، یعنی احادیث، اثر ابن بطریق بوده ولی عباراتی را نیز ناسخ یا شخص دیگری به کتاب افزوده است.
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
251
268
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13320_ab4cdbfdd7762ac878d780e4e343057d.pdf
بازاندیشی در اعتبار حکمت نخست نهج البلاغه
حسام
امامی دانالو
گروه علوم قرآن و حدیث
author
یاسین
پورعلی
مدرس حوزه و دانشگاه
author
سید حنیف
رضا زاده
دانشگاه علوم پزشکی تهران- معاون نهاد مقام معظم رهبری
author
text
article
2022
per
نهجالبلاغه گلچینی از احادیث منسوب به امامعلی(ع) است که سید رضی آن را به رشتة تحریر درآورده است. او در این کتاب از ذکر سند احادیث اجتناب کرده است و از همین رو گاه در صحت صدور احادیث موجود در نهج البلاغه شبهاتی مطرح شده است. طرح این شبهات محققان را برآن داشته که با نگارش مستدرکات، مصادر احادیث موجود در نهجالبلاغه را معرفی کنند و احادیث آن را از مرسل بودن خارج کنند. حکمت نخست نهجالبلاغه، یعنی عبارت «کُنْ فِی الْفِتْنَةِ کَابْنِ اللَّبُونِ لَا ظَهْرٌ فَیُرْکَبَ وَ لَا ضَرْعٌ فَیُحْلَب» یکی از عبارتهای این کتاب است که از جهت مضمون و سند مورد تردید قرار گرفته است. از همین رو در پژوهش حاضر اصالت و انتساب آن به امامعلی(ع) از طریق سندی (وثاقتی) و علو مضمون (وثوقی) اثبات شده است و در ضمن محتوای آن با سایر آموزههای اصیل دینی مقایسه شده تا صحت مضمون آن روشن شود .
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
دانشگاه قرآن و حدیث
۲۳۲۲-۳۸۲۰
16
v.
32
no.
2022
269
282
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13337_6848de97037f072099ed09434d5bbe0b.pdf